रमजान 2025: गर्भवती आणि स्तनपान करणाऱ्या मातांसाठी उपवासाच्या टिप्स

रमजान 2025 हे इस्लामिक कॅलेंडरमधील सर्वात पवित्र आणि शुभ महिना आहे, जो 28 फेब्रुवारी 2025 पासून सुरू होण्याची अपेक्षा आहे. जगभरातील मुसलमान या 30 दिवसांत सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत उपवास करतात आणि आत्मसंयम, अध्यात्मिक वाढ, आणि गरजूंप्रती सहानुभूती दर्शवतात. जर तुम्ही गर्भवती किंवा स्तनपान करत असाल आणि रमजानमध्ये उपवास करण्याचा विचार करत असाल, तर हे मार्गदर्शन तुमच्यासाठी उपयुक्त ठरू शकते.

रमजानमध्ये उपवास का करतात?

उपवास (सौम) हा इस्लामच्या पाच स्तंभांपैकी एक आहे. कुरआनमध्ये सांगितल्याप्रमाणे, उपवास आपल्याला वाईट कर्मांपासून दूर ठेवतो आणि अधिक कृतज्ञ बनवतो. हजरत मुहम्मद पैगंबर (स.अ.व.) म्हणाले आहेत:

"जो कोणी रमजानमध्ये श्रद्धेने आणि अल्लाहच्या कृपेची अपेक्षा ठेवून उपवास करतो, त्याचे सर्व मागील पाप माफ केले जातात."

रमजानमध्ये मुस्लिम समुदाय दिवसभर अन्न-पाणी घेत नाही. उपवासाची सुरुवात 'सहरी'ने होते आणि 'इफ्तार'ने संपते. गर्भवती आणि स्तनपान करणाऱ्या महिलांना उपवासातून सूट आहे, पण तरीही काही महिला उपवास करतात. त्यामुळे, डॉक्टरांचा सल्ला घेऊनच हा निर्णय घ्या.
इस्लामिक नियमांनुसार, काही परिस्थितींमध्ये उपवास करण्यास सूट दिली आहे, जसे की आजार, गर्भधारणा आणि स्तनपान. तरीही, काही महिला उपवास करणे पसंत करतात. त्यामुळे, डॉक्टरांचा सल्ला घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

गर्भधारणेदरम्यान उपवास केल्याने बाळावर परिणाम होतो का?

NIH संशोधनानुसार, 240 निरोगी गर्भवती महिलांचा अभ्यास करण्यात आला. यामध्ये 80 महिला प्रत्येकी तिन्ही तिमाहीत विभागल्या गेल्या आणि प्रत्येकी 40 महिलांनी उपवास केला, तर उर्वरित 40 महिलांनी उपवास केला नाही. अल्ट्रासोनोग्राफीद्वारे चाचणी घेतल्यानंतर असे आढळले की उपवास करणाऱ्या आणि न करणाऱ्या महिलांमध्ये भ्रूणाच्या आरोग्यावर कोणताही विपरीत परिणाम झालेला नाही.

तथापि, डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन पुरेशा कॅलरीज आणि द्रवपदार्थ घेणे आवश्यक आहे.

स्तनपान आणि उपवास याचा संबंध

2021 मध्ये NIH ने एक अभ्यास केला ज्यामध्ये 48 स्तनपान करणाऱ्या मातांचा समावेश होता. 21 महिला उपवास करत होत्या आणि 27 महिला उपवास करत नव्हत्या. यामध्ये त्यांचे दुधातील पोषकतत्त्वे तपासण्यात आली. अभ्यासानुसार, स्तनपान करणाऱ्या मातांच्या दुधातील ऊर्जा, कार्बोहायड्रेट्स, प्रथिने आणि चरबी यामध्ये कोणताही मोठा फरक आढळला नाही. तसेच, बाळाच्या वजनावरही उपवासाचा कोणताही नकारात्मक प्रभाव पडला नाही.

तथापि, काही मातांना उपवासामुळे कॅलरीची कमतरता भासू शकते, त्यामुळे डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

स्तनपान करताना उपवास केल्यास काय करावे?

स्तनपान करताना उपवास केल्यामुळे आईच्या शरीरात काही बदल होऊ शकतात. बाळाला दूध पिण्याच्या वेळी अस्वस्थ वाटू शकते, विशेषतः संध्याकाळी. हे दूध निर्मिती कमी होण्यामुळे होऊ शकते. अशा वेळी स्तनपान करताना स्तन दाबून दूध बाहेर येण्यासाठी मदत करा. काही स्त्रियांना उपवासादरम्यान दुधाचे प्रमाण बदललेले जाणवू शकते, परंतु काहींना कोणताही फरक जाणवत नाही. जर दुधाचे प्रमाण लक्षणीय कमी झाले तर डॉक्टरांना सूचित करावे.

रमजानमध्ये गर्भवती आणि स्तनपान करणाऱ्या मातांसाठी उपयुक्त टिप्स

1. शरीराच्या लक्षणांकडे लक्ष द्या

जर डोकेदुखी, चक्कर, लघवीचा गडद रंग असे लक्षणे जाणवले तर त्वरित उपवास सोडावा. स्तनपान करणाऱ्या मातांनी त्यांच्या बाळाकडे लक्ष द्यावे. बाळाच्या लघवीचे प्रमाण कमी झाले, वजन घटले किंवा अस्वस्थ वाटले तर त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

2. हायड्रेशन महत्त्वाचे आहे

उपवास सोडल्यानंतर भरपूर पाणी प्या. झोपण्याआधी आणि रात्री उठल्यानंतरही पाणी पिण्याची सवय लावा. सहरिच्या वेळी फार जास्त पाणी पिऊ नका कारण त्यामुळे दिवसभर तहान लागण्याची शक्यता वाढते.

3. संतुलित आहार घ्या आणि अति खाणे टाळा

उपवास सोडल्यानंतर भरपूर पौष्टिक अन्न घ्या. तेलकट आणि तळलेले पदार्थ टाळा. सहरिसाठी पोषणयुक्त स्मूदीचा समावेश करा. प्रथिनेयुक्त पदार्थ, संपूर्ण धान्य, ताज्या भाज्या आणि फळे खा.

पोषणतज्ज्ञ ज्योती पचिसिया सांगतात:

"ऊर्जायुक्त, जटिल कार्बोहायड्रेट्स असलेले अन्न घ्या. रागी, ज्वारी, ओट्स, डाळी, सुकामेवा आणि बिया यांचा आहारात समावेश करा. तसेच, प्रथिनयुक्त पदार्थ जसे की पनीर, डाळी आणि बीन्स खा."

4. शारीरिक हालचाल मर्यादित ठेवा

गर्भधारणेदरम्यान व्यायाम सुरक्षित असतो, परंतु उपवासादरम्यान जड शारीरिक हालचाल टाळा. जास्त थकवा आणि अशक्तपणा जाणवू शकतो. उन्हात जास्त वेळ राहणे टाळा, कारण घाम आल्याने शरीरातील पाणी कमी होते.

पोषणतज्ज्ञ ज्योती पचिसिया सांगतात:

"उपवासादरम्यान शारीरिक हालचाल मर्यादित ठेवा, कारण त्यामुळे थकवा येतो. जर तुम्हाला अशक्तपणा जाणवला, तर लगेच उपवास सोडणे चांगले."

रमजानमध्ये उपवास करणे हा एक वैयक्तिक निर्णय आहे. जर तुम्ही गर्भवती असाल किंवा स्तनपान करत असाल, तर तुमच्या शरीराच्या गरजा समजून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. डॉक्टरांचा सल्ला घ्या आणि योग्य आहार, पुरेशी विश्रांती, आणि हायड्रेशन याकडे लक्ष द्या. उपवास करताना स्वतःच्या आणि बाळाच्या आरोग्याला सर्वोच्च प्राधान्य द्या. रमजान मुबारक!