मुलांसाठी सोपी घरगुती प्रोबायोटिक ड्रिंक्स: आरोग्यदायक आणि स्वादिष्ट रेसिपी

मुलांच्या पचनासाठी आणि एकूण आरोग्यासाठी प्रोबायोटिक ड्रिंक्स खूप फायदेशीर असतात. प्रोबायोटिक्स म्हणजे जिवंत सूक्ष्मजीव, जे पचनतंत्र मजबूत करतात, रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवतात, आणि शरीरातील चांगल्या बॅक्टेरियांचा समतोल राखतात. बाजारात मिळणाऱ्या तयार पेयांमध्ये प्रिसर्व्हेटिव्ह्ज असतात, त्यामुळे घरच्या घरी प्रोबायोटिक ड्रिंक्स बनवणे नेहमीच चांगले. चला, मुलांसाठी सोप्या आणि चविष्ट प्रोबायोटिक ड्रिंक्स पाहूया.

प्रोबायोटिक्स म्हणजे काय?

प्रोबायोटिक्स हे जिवंत सूक्ष्मजीव आहेत जे आपल्या शरीरातील चांगल्या जीवाणूंची संख्या वाढवण्यास मदत करतात. हे सूक्ष्मजीव आपली पचनसंस्था सुधारतात, रोगप्रतिकारशक्ती मजबूत करतात, आणि शरीरातील हानिकारक जीवाणूंशी लढण्यासाठी उपयोगी ठरतात. प्रोबायोटिक्स नैसर्गिकरित्या आंबवलेल्या पदार्थांमध्ये आढळतात. दही, ताक, लोणचं, कांजी, आणि इतर आंबवलेल्या पदार्थांमध्ये यांचा समावेश होतो.

मुलांच्या आहारात आंबवलेल्या पदार्थांचा समावेश कसा करावा?

मुलांच्या रोजच्या आहारात या पदार्थांचा समावेश करणे महत्त्वाचे आहे. सुरुवातीला लहान प्रमाणात द्या आणि नंतर प्रमाण वाढवा.

दररोज किती प्रमाणात खावे?

प्रत्येक दिवशी 1-2 चमचे आंबवलेले पदार्थ खाण्याचा सल्ला दिला जातो. यामुळे तुमच्या आतड्यांमध्ये चांगले बॅक्टेरिया कायम राहतात.

आंबवलेल्या पदार्थांची उदाहरणे

तुम्ही अनेक प्रकारचे पदार्थ आंबवू शकता:

• कोबी
• गाजर
• आले
• काकडी
• बिट 
• लसूण

फेरमेंटेडसाठी सोपी रेसिपी

आंबवलेल्या पदार्थांसाठी एक सोपी रेसिपी येथे दिली आहे:

साहित्य:

1 किलो भाज्या (तुमच्या आवडीनुसार)

10-15 ग्रॅम खडबडीत समुद्री मीठ

1 लिटर पाणी

कृती:

भांडी स्वच्छ करा: उकळत्या पाण्याचा वापर करून जार आणि भांडी स्वच्छ करा.

भाज्या धुवा आणि चिरा: लहान तुकड्यांमध्ये भाज्या चिरा. लहान तुकड्यांमुळे फेरमेंटेड प्रक्रिया  जलद होते.

मीठ पाणी तयार करा: 1.5 लिटर पाणी उकळवा आणि त्यात मीठ मिसळा. थंड होऊ द्या.

जारमध्ये भरून ठेवा: भाज्या जारमध्ये घट्ट भरा आणि त्यावर कोमट मीठ पाणी ओता.

झाकण ठेवा: जारवर स्वच्छ कपडा ठेवा आणि भाज्यांच्या वर वजन ठेवा.

तपासा: 2-3 दिवसांनी चव चाचणी करा. फेरमेंटेड प्रक्रिया सुरू झाल्यावर फ्रीजमध्ये ठेवा.

कांजी म्हणजे काय?

कांजी हे एक पारंपरिक भारतीय प्रोबायोटिक पेय आहे. ते मुख्यतः उत्तर भारतात लोकप्रिय आहे, पण महाराष्ट्रातही त्याचा प्रभावी उपयोग होतो. कांजी बनवण्यासाठी वापरण्यात येणारे साहित्य सोपे आणि सुलभ आहे. हे पेय पचनसंस्थेसाठी उत्तम असून चवीलाही खूप चांगले लागते.

कांजी हे एक पारंपरिक फेरमेंटेड पेय आहे, जे विशेषतः उत्तर भारतात वसंत ऋतूमध्ये खूप लोकप्रिय असते. याला “जादुई पेय” असेही म्हटले जाते, कारण ते आरोग्यासाठी अनेक प्रकारे फायदेशीर ठरते. कांजीचा स्वाद तिखटसर, खमंग व थोडासा खटासयुक्त असतो, जो पचनक्रियेला चालना देतो आणि शरीराला ऊर्जावान ठेवतो.

कांजी तयार करण्यासाठी लागणारे घटक:
कांजी तयार करण्यासाठी काही सोपी आणि नैसर्गिक घटक लागतात. हे घटक सहजपणे घरात उपलब्ध होतात.

गाजर: गोडसर चव आणि पोषणमूल्यांसाठी.
बीट: रंग आणि आरोग्यदायक गुणधर्मासाठी.
पिवळी मोहरी:  फेरमेंटेड प्रक्रियेसाठी महत्त्वाची.
मेथी दाणे: स्वाद वाढवण्यासाठी आणि पचन सुधारण्यासाठी.
लाल तिखट: सौम्य तिखटसर चव देण्यासाठी.
मीठ: नैसर्गिक किण्वनासाठी आवश्यक.
पाणी: स्वच्छ आणि उकळलेले.

कांजी बनवण्याची सविस्तर कृती:
कांजी बनवणे खूप सोपे आहे. खाली दिलेल्या टप्प्यांनुसार तुम्ही घरी सहज कांजी तयार करू शकता.

गाजर आणि बीट तयार करा:

गाजर आणि बीट स्वच्छ धुवा आणि त्याचे साल काढून टाका.
त्यानंतर, त्याचे साधारण एकसारखे लांबट तुकडे करा.
पाणी उकळा:

एका भांड्यात पाणी उकळा आणि नंतर ते पूर्णपणे थंड होण्यासाठी ठेवा. उकळलेले पाणी  फेरमेंटेडसाठी उपयुक्त ठरते.
मिश्रण तयार करा:

1.थंड पाण्यात गाजर आणि बीटाचे तुकडे टाका.
त्यात पिवळी मोहरी, मेथी दाणे, लाल तिखट आणि मीठ घाला. सर्व व्यवस्थित मिसळा.

2.जारमध्ये भरा:हे मिश्रण एका स्वच्छ काचेच्या जारमध्ये भरा.
जारच्या तोंडावर मलमलचा कपडा बांधा, जेणेकरून हवा खेळती राहील पण धूळ आणि माशी येणार नाहीत.

3.सूर्यप्रकाशात ठेवा:जार थेट सूर्यप्रकाशात ठेवा.
दोन ते तीन दिवसांमध्ये फेरमेंटेड प्रक्रिया पूर्ण होते. दररोज एकदा हलवणे आवश्यक आहे, जेणेकरून घटक व्यवस्थित मिसळले जातील.

तयार कांजी:दोन-तीन दिवसांनी कांजी खमंग आंबटसर चव घेते. ही चव म्हणजे कांजी तयार झाली आहे. आता ती गाळून गार पिण्यासाठी तयार करा.

कांजी पिण्याचे आरोग्यदायी फायदे:

1. रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते:
कांजीतील नैसर्गिक जिवाणू शरीरातील रोगप्रतिकारक यंत्रणा मजबूत करतात. नियमित कांजी पिण्याने विषाणू व बॅक्टेरियांपासून संरक्षण मिळते.

2. पचनक्रिया सुधारते:
कांजीमध्ये फेरमेंटेड प्रक्रिया झाल्यामुळे प्रोबायोटिक्स तयार होतात, जे पचन सुधारण्यास उपयुक्त ठरतात. अपचन, गॅस, आणि अन्न पचविण्यात अडचण येणाऱ्या लोकांसाठी कांजी विशेष फायदेशीर आहे.

3. वजन कमी करण्यात मदत:
कांजी कमी कॅलरीयुक्त असून पचनक्रिया गतिमान करते. त्यामुळे वजन कमी करण्याचा प्रयत्न करणाऱ्यांसाठी हे एक आदर्श पेय आहे.

4. त्वचेसाठी उपयुक्त:
कांजी शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकते, ज्यामुळे त्वचा चमकदार आणि तजेलदार होते.

5. आतड्यांचे आरोग्य सुधारते:
कांजीतील प्रीबायोटिक्स आणि प्रोबायोटिक्स आतड्यांसाठी पोषणदायी असतात. यामुळे आतड्यांची हालचाल सुरळीत होते.

6. डिटॉक्ससाठी उपयुक्त:
कांजी शरीराला डिटॉक्स करण्यात मदत करते. रक्तशुद्धी करून शरीरातील अनावश्यक घटक बाहेर काढण्याचे काम करते.

७. मानसिक आरोग्य: 
प्रोबायोटिक्स पचनसंस्थेतील न्यूरोट्रांसमीटरवर परिणाम करतात, ज्यामुळे मूड सुधारतो आणि मानसिक ताण कमी होतो.

लहान मुलांसाठी विशेषतः उपयुक्त: मुलांच्या पचनसंस्थेचे आरोग्य सुधारण्यासाठी आणि त्यांची प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी प्रोबायोटिक्स अत्यंत उपयुक्त असतात.

कांजीचे पोषणमूल्य:
कांजीमध्ये जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि अँटीऑक्सिडंट्स मुबलक प्रमाणात असतात. गाजर आणि बीटमुळे यामध्ये फायबर, लोह, आणि अ जीवनसत्त्वाचे प्रमाण जास्त असते, जे शरीरासाठी अत्यंत फायदेशीर आहे.

कांजीसाठी काही महत्त्वाचे टिप्स:
जार स्वच्छ आणि निर्जंतुक असावा, अन्यथा फेरमेंटेड योग्य प्रकारे होणार नाही.
पाणी उकळून वापरल्यास किण्वन प्रक्रियेत अडथळा येणार नाही.
सूर्यप्रकाश जितका चांगला असेल, तितक्या लवकर कांजी तयार होईल.
कांजीची चव खूप जास्त आंबटसर झाली तर ती लगेच पिणे आवश्यक आहे; नाहीतर ती खराब होऊ शकते.

कांजी हे एक साधे, स्वादिष्ट आणि आरोग्यदायी पेय आहे. याच्या नियमित सेवनाने तुमचे पचनक्रिया सुधारेल, शरीर विषमुक्त होईल, आणि त्वचा अधिक तेजस्वी होईल. वसंत ऋतूत हे पेय तुमच्या आहाराचा अविभाज्य भाग बनवा आणि आरोग्यसंपन्न जीवनाचा आनंद घ्या!

तुमच्यासाठी काही टिप्स:

1. भाज्यांचे तुकडे अगदी बारिक आणि समप्रमाणात ठेवल्यास एकसारखा परिणाम मिळतो.
2. जर तुम्हाला आंबवलेल्या पदार्थांची चव सुरुवातीला थोडी वेगळी वाटली तरी काळजी करू नका. हळूहळू ती तुम्हाला आवडेल.
3. शुद्ध मीठ वापरणे खूप महत्त्वाचे आहे. आयोडीनयुक्त मीठ टाळा कारण ते किण्वन प्रक्रियेला बाधा पोहोचवू शकते.
4. फ्रीजमध्ये ठेवल्यास किण्वन प्रक्रिया मंद होते आणि पदार्थ दीर्घकाळ टिकतात.
5. जर तुमच्याकडे वेळ किंवा सामग्रीची उपलब्धता कमी असेल, तर प्रोबायोटिक सप्लिमेंट्स हा उत्तम पर्याय आहे. परंतु, घरच्या घरी तयार केलेल्या आंबवलेल्या पदार्थांमुळे तुम्हाला नैसर्गिक चव आणि चांगल्या बॅक्टेरियांचा फायदा मिळतो.

प्रोबायोटिक पेय तयार करताना घ्यावयाची काळजी

स्वच्छता राखा.

नैसर्गिक मीठ वापरा.

जार व्यवस्थित बंद ठेवा.

प्रोबायोटिक्स मुलांसाठी आरोग्यदायक आहेत आणि त्यांचा आहारात समावेश केल्याने अनेक फायदे होतात. घरच्या घरी प्रोबायोटिक पदार्थ तयार करणे सोपे आहे आणि ते मुलांना चवदार वाटतात. आंबवलेले पदार्थ नियमितपणे सेवन करा आणि आरोग्य सुधारणा अनुभवत राहा.