कोचिंग संस्थांचे नियमन करण्यासाठी शिक्षण मंत्रालयाची नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे!!

कोचिंग हब कोटा येथे झालेल्या विद्यार्थ्यांच्या आत्महत्येच्या पार्श्वभूमीवर मानसिक आरोग्याच्या चौकटीचा तपशील देणारी मार्गदर्शक तत्त्वे तयार करण्यात आली आहेत व दिवसोंदिवस वाढत जाणाऱ्या खाजगी कोचिंग केंद्रांच्या अनियंत्रित वाढीचे व्यवस्थापन करण्यासाठी शिक्षण मंत्रालयाने जाहीर केलेल्या नवीन मार्गदर्शक नियमावलीनुसार कोचिंग सेंटर १६ वर्षांच्या आतील वयाच्या विद्यार्थ्यांचे खाजगी क्लासेस कोचिंग सेंटर  घेऊ शकत नाहीत, विद्यार्थ्यांना आमिष दाखवणारी किंवा दिशाभूल करणारी आश्वासने देऊ शकत नाहीत आणि उत्तम दर्जा किंवा चांगल्या गुणांची हमी देऊ शकत नाहीत. कोचिंग संस्थांचे नियमन करण्यासाठी मार्गदर्शक तत्त्वे कायदेशीर चौकटीची गरज आणि खाजगी कोचिंग केंद्रांच्या अनियंत्रित वाढीचे व्यवस्थापन करण्यासाठी तयार करण्यात आली आहेत.

किशोरवयीन /टिनेजर विद्यार्थ्यांच्या आत्महत्यांच्या मध्ये दिवसागणिक वाढत्या घटना, आगीच्या घटना, कोचिंगच्या सेंटर मध्ये सुविधांचा अभाव तसेच त्यांनी अवलंबलेल्या अध्यापनाच्या पद्धतींबाबत सरकारकडे आलेल्या तक्रारींनंतर हे आले आहे. 
आवश्यक मार्गदर्शक तत्त्व कोणती आहे 
१) कोणतेही कोचिंग सेंटर पदवीपेक्षा कमी पात्रता असलेल्या शिक्षकांना नियुक्त करू शकत नाही. 
२) कोचिंग सेंटर्समध्ये विद्यार्थ्यांची नोंदणी करण्यासाठी संस्था दिशाभूल करणारी आश्वासने देऊ शकत नाहीत किंवा पालकांना दर्जा किंवा चांगल्या गुणांची हमी देऊ शकत नाहीत. 
३) संस्था १६ वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या विद्यार्थ्यांची नोंदणी करू शकत नाही. 
४) विद्यार्थ्यांची नोंदणी ही माध्यमिक शाळेच्या परीक्षेनंतरच व्हायला हवी. 
५) कोचिंग संस्था कोचिंगच्या गुणवत्तेबद्दल किंवा त्यामध्ये प्रदान केलेल्या सुविधा किंवा अशा कोचिंग सेंटर किंवा विद्यार्थ्याने घेतलेल्या निकालाबाबत प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे कोणत्याही दाव्याशी संबंधित दिशाभूल करणारी जाहिरात प्रकाशित करू शकत नाही किंवा प्रकाशित करू शकत नाही किंवा त्यात भाग घेऊ शकत नाही. अशा वर्गात कोण उपस्थित होते, ते ही जोडले गेले पाहिजे.
६) कोचिंग सेंटर्स नैतिक पतनाच्या गुन्ह्यासाठी दोषी ठरलेल्या कोणत्याही शिक्षक किंवा व्यक्तीची सेवा घेऊ शकत नाहीत. या मार्गदर्शक तत्त्वांच्या आवश्यकतेनुसार समुपदेशन प्रणाली असल्याशिवाय संस्थेची नोंदणी केली जाणार नाही.
७) कोचिंग सेंटर्सकडे ट्यूटरची पात्रता, अभ्यासक्रम/पाठ्यक्रम, पूर्ण होण्याचा कालावधी, वसतिगृहाची सुविधा आणि आकारले जाणारे शुल्क यांचा अद्ययावत तपशील असलेली वेबसाइट असावी,हे सर्व मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये नमूद केले आहे.

तत्काळ हस्तक्षेपासाठी एक यंत्रणा 

नवीन मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, विद्यार्थ्यांना झेपेल असेच पेपर किंवा परीक्षेत पारंगत करावे तसेच कठीण स्पर्धा आणि विद्यार्थ्यांवरील शैक्षणिक दबावामुळे, कोचिंग सेंटर्सनी विद्यार्थ्यांच्या मानसिक आरोग्यावर होणाऱ्या परिणामासाठी पावले उचलली गेली पाहिजेत आणि विद्यार्थ्यांवर अवाजवी अभ्यासाचा दबाव न आणता विविध आवश्यक गरजेचे वर्ग आयोजित केले पाहिजेत. कोचिंगच्या सेंटरनी त्रासदायक आणि तणावपूर्ण परिस्थितीत विद्यार्थ्यांना लक्ष्यित आणि शाश्वत सहाय्य प्रदान करण्यासाठी तत्काळ हस्तक्षेपासाठी एक यंत्रणा स्थापन केली पाहिजे. कोचिंग सेंटरद्वारे असे शिक्षक किंवा समुपदेशन प्रणाली विकसित केली गेली आहे की नाही आणि ती विद्यार्थी आणि पालकांसाठी सहज उपलब्ध आहे का? याची खात्री करण्यासाठी सक्षम अधिकारी पावले उचलू शकतात.

• मानसशास्त्रज्ञ, समुपदेशकांची नावे आणि त्यांनी सेवा दिल्याबद्दलची माहिती सर्व विद्यार्थी आणि पालकांना दिली जाऊ शकते. 
• विद्यार्थी आणि पालकांसाठी प्रभावी मार्गदर्शन आणि समुपदेशन सुलभ करण्यासाठी कोचिंग सेंटरमध्ये प्रशिक्षित समुपदेशकांची नियुक्ती केली जाऊ शकते. असे मार्गदर्शक तत्त्वांमध्ये नमूद केले आहे. 
• त्यात असेही नमूद केले आहे की शिक्षक त्यांच्या सुधारणेच्या क्षेत्रांबद्दल विद्यार्थ्यांना प्रभावीपणे आणि संवेदनशीलपणे माहिती देण्यासाठी मानसिक आरोग्य समस्यांचे प्रशिक्षण घेऊ शकतात.

मनमर्जी कारभार आणि मार्गदर्शक तत्त्वे
देशभरात एनईईटी किंवा जेईईची तयारी करणाऱ्या विद्यार्थ्यांच्या वाढत्या आत्महत्येच्या घटना आणि देशातील बेलगाम कोचिंग सेंटर्सचा मनमर्जी कारभार लक्षात घेऊन केंद्राने ही मार्गदर्शक तत्त्वे तयार केली आहेत. व्यावसायिक अभ्यासक्रमांसाठी कोचिंग सेंटर्सना अग्नी आणि इमारत सुरक्षेशी संबंधित आवश्यक कागदपत्रे असणे आवश्यक आहे. २०२३ मध्ये कोचिंग हब कोटा येथे झालेल्या विद्यार्थ्यांच्या आत्महत्येच्या पार्श्वभूमीवर मानसिक आरोग्याच्या चौकटीचा तपशील देणारी मार्गदर्शक तत्त्वे तयार करण्यात आली आहेत. विद्यार्थ्यांच्या आत्महत्येच्या संख्येत झपाट्याने वाढ झाल्याने कोचिंग उद्योगात विविध समस्या निर्माण झाल्या आहेत.

 शुल्कापैकी परतावा
मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार, वेगवेगळ्या अभ्यासक्रमांसाठी आणि अभ्यासक्रमांसाठी आकारले जाणारे शिक्षण शुल्क योग्य आणि वाजवी असेल आणि आकारलेल्या शुल्काच्या पावत्या उपलब्ध करून दिल्या पाहिजेत. विद्यार्थ्याने कोर्ससाठी पूर्ण पैसे भरले असतील आणि विहित कालावधीच्या मधोमध कोर्स सोडला असेल, तर विद्यार्थ्याला १० दिवसांच्या आत उर्वरित कालावधीसाठी आधी जमा केलेल्या शुल्कापैकी परतावा दिला जाईल.

जर विद्यार्थी कोचिंग सेंटरच्या वसतिगृहात राहत असेल तर वसतिगृहाची फी आणि मेसची फी देखील परत केली जाईल. कोणत्याही परिस्थितीत, एखाद्या विशिष्ट अभ्यासक्रमासाठी नावनोंदणी केली गेली आहे त्यावर आधारित शुल्क आणि अभ्यासक्रमाच्या चलनादरम्यान वाढ केली जाणार नाही, असे त्यात म्हटले आहे.

 दंड
केंद्राने सुचवले आहे की कोचिंग सेंटर्सना अवाजवी शुल्क आकारल्याबद्दल १ लाख रुपयांपर्यंत दंड आकारला जावा किंवा त्यांची नोंदणी रद्द केली जावी ज्यामुळे विद्यार्थी आत्महत्या किंवा इतर गैरप्रकारांना कारणीभूत ठरतात. कोचिंग संस्थांचे योग्य निरीक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी, सरकारने मार्गदर्शक तत्त्वे लागू झाल्यानंतर तीन महिन्यांच्या आत नवीन आणि विद्यमान केंद्रांची नोंदणी प्रस्तावित केली आहे. कोचिंग सेंटरच्या क्रियाकलापांवर लक्ष ठेवण्याची आणि नोंदणीची आवश्यक पात्रता आणि कोचिंग सेंटरच्या समाधानकारक क्रियाकलापांच्या पूर्ततेबद्दल कोणत्याही कोचिंग सेंटरची चौकशी करण्याची जबाबदारी राज्य सरकारची असेल. या सर्व मार्गदर्शक तत्त्वामुळे विद्यार्थ्यामध्ये आत्महत्याच्या प्रमाणात घट होईल असा सरकारचा विश्वास आहे. 

विद्यार्थ्यांचा सर्वांगीण विकास वाढवण्यासाठी 'नो एन्ट्री' कोचिंग ही एक अग्रेषित-विचार करणारी पद्धत आहे जी १६ वर्षाखालील मुलांसाठी सर्वांगीण आणि तणावमुक्त शैक्षणिक प्रवासाचा मार्ग मोकळा करू शकते.