छत्रपती संभाजीनगर जि.प.शाळेतील विद्यार्थ्यांना बिस्किटांमुळे विषबाधा!! बिस्किटांऐवजी मुलांना देण्यायोग्य १० पर्याय कोणते?

छत्रपती संभाजीनगरमधून आलेली ही घटना अत्यंत धक्कादायक आहे.  जिल्हा परिषद शाळेतील सुमारे 250हून अधिक विद्यार्थ्यांना बिस्किट खाल्ल्यानंतर विषबाधा झाल्याची बातमी समोर आली आहे. या घटनेने विद्यार्थी आणि त्यांच्या पालकांमध्ये घबराट पसरली असून, शाळेच्या व्यवस्थापनावर गंभीर प्रश्न उपस्थित केले जात आहेत. शनिवारी शाळेत विद्यार्थ्यांना बिस्किटे वाटप करण्यात आली होती. बिस्किट खाल्ल्यानंतर काही वेळातच विद्यार्थ्यांना मळमळ, उलट्या आणि पोटदुखी यासारखे त्रास सुरू झाले. विद्यार्थ्यांची प्रकृती अधिक बिघडल्याने त्यांना तातडीने पाचोडच्या ग्रामीण रुग्णालयात दाखल करण्यात आले. रुग्णालयात दाखल करण्यात आलेल्या विद्यार्थ्यांपैकी काहींना सलाईन लावावी लागली, तर काहींना इतर औषधोपचार केले जात आहेत. 5 विद्यार्थ्यांची प्रकृती सध्या गंभीर असल्याचे रुग्णालयातील सूत्रांनी सांगितले आहे.

• पालकांमध्ये या घटनेमुळे संतापाची भावना आहे. शाळेत विद्यार्थ्यांना दिल्या जाणाऱ्या खाद्यपदार्थांच्या गुणवत्तेबाबत गंभीर प्रश्न उपस्थित केले जात आहेत. बिस्किटे वाटण्यापूर्वी त्यांची मुदत तपासली गेली होती का, हे अजूनही स्पष्ट नाही. अशा प्रकारे खाद्यपदार्थांच्या सुरक्षिततेबाबत शाळा व्यवस्थापनाने अधिक जबाबदारीने वागले पाहिजे, असे पालकांचे मत आहे.
• शाळेत दिल्या जाणाऱ्या खाद्यपदार्थांमुळे विषबाधा होण्याचे हे प्रकरण काहीसे नवे नाही. यापूर्वीही अशा घटना घडल्याचं दिसून आले आहे, ज्या पालकांच्या मनात भीती निर्माण करत आहेत. सरकारी शाळांमध्ये विद्यार्थ्यांना पुरवण्यात येणाऱ्या खाद्यपदार्थांची गुणवत्ता तपासण्याची प्रक्रिया काटेकोरपणे पाळली जात नाही, असा आरोप अनेक पालकांनी केला आहे.
• यावर शाळेच्या व्यवस्थापनाने आणि प्रशासनाने तातडीने कारवाई करणे आवश्यक आहे. अशा घटना पुन्हा घडू नयेत म्हणून खाद्यपदार्थांची गुणवत्ता तपासणी अधिक कडक केली पाहिजे. शाळेत मिळणाऱ्या जेवणाविषयी आणि अन्य खाद्यपदार्थांविषयी पालकांमध्ये विश्वास निर्माण होणे अत्यंत गरजेचे आहे. यासाठी प्रशासनाने सखोल तपास करून दोषींवर कठोर कारवाई करावी, अशी पालकांची मागणी आहे.
• या घटनेमुळे विद्यार्थ्यांचे पालक संतापले आहेत, तसेच शाळेच्या व्यवस्थापनावर विश्वास कमी झाला आहे. शाळा आणि प्रशासनाने या प्रकरणी जबाबदार असलेल्या व्यक्तींवर योग्य ती कारवाई करावी आणि भविष्यात अशा घटना होऊ नयेत म्हणून उपाययोजना कराव्यात, अशी अपेक्षा पालकांची आहे. 

बिस्किटे ही मुलांच्या आहारात एक सामान्य खाद्यपदार्थ मानली जातात, विशेषतः त्यांच्या चवदार आणि सोयीस्कर स्वरूपामुळे. मात्र, बिस्किटे मुलांना नियमितपणे देणे हे आरोग्यासाठी हानिकारक ठरू शकते. बिस्किटे दिली जाण्याऐवजी त्यांच्या आरोग्यासाठी उपयुक्त आणि पोषक पर्याय निवडणे आवश्यक आहे. या लेखात, बिस्किटांचे संभाव्य दुष्परिणाम आणि त्याऐवजी मुलांना दिले जाणारे आरोग्यवर्धक पर्याय यावर चर्चा केली आहे.

बिस्किटे मुलांच्या आहारात का दिली जाऊ नयेत?

अत्यधिक साखर आणि कृत्रिम घटक:
बिस्किटांमध्ये सामान्यत: साखर, कृत्रिम रंग, फ्लेवर, आणि संरक्षक पदार्थांचा वापर केला जातो. हे घटक मुलांच्या आरोग्यासाठी घातक ठरू शकतात. साखर अधिक प्रमाणात घेतल्यास मुलांमध्ये वजन वाढ, दातांचे विकार, आणि हायपरऍक्टिव्हिटीसारख्या समस्या निर्माण होऊ शकतात.

ट्रान्स फॅट्स आणि अस्वस्थता:
बिस्किटांमध्ये वापरलेले ट्रान्स फॅट्स (अवांछित चरबी) हृदयविकारांसाठी धोकादायक ठरू शकतात. हे फॅट्स मुलांच्या आरोग्यावर दीर्घकालीन परिणाम करू शकतात. नियमितपणे ट्रान्स फॅट्स सेवन केल्यास मुलांमध्ये कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढते, ज्यामुळे हृदयविकाराचा धोका वाढतो.

अन्नातील पौष्टिक घटकांची कमतरता:
बिस्किटांमध्ये पौष्टिक घटकांचा अभाव असतो. त्यामध्ये कमी प्रमाणात प्रोटीन, व्हिटॅमिन्स, मिनरल्स, आणि फायबर असतात. यामुळे मुलांच्या पोषण गरजा पूर्ण होत नाहीत. पोषणाची कमतरता त्यांच्या शारीरिक आणि मानसिक वाढीवर परिणाम करू शकते.

अपचन आणि पचनासंबंधी समस्या:
बिस्किटांमध्ये वापरलेले घटक, विशेषत: पांढरे पीठ (मैदा) आणि कृत्रिम पदार्थ, अपचनास कारणीभूत ठरू शकतात. मुलांमध्ये अशा खाद्यपदार्थांमुळे पचनासंबंधी समस्या, गॅस्ट्रिक समस्या आणि इतर पोटाच्या तक्रारी निर्माण होऊ शकतात.

बिस्किटांऐवजी मुलांना देण्यायोग्य पर्याय

फळे:
फळे ही बिस्किटांच्या सर्वोत्तम पर्यायांपैकी एक आहेत. फळांमध्ये नैसर्गिक साखर, व्हिटॅमिन्स, मिनरल्स, आणि फायबर मुबलक प्रमाणात असतात. फळे मुलांच्या प्रतिकारशक्तीला चालना देतात आणि त्यांची पचन प्रक्रिया सुधारतात. सफरचंद, केळी, संत्री, पेरू यांसारखी फळे मुलांना देणे उत्तम ठरते.

घरी बनवलेले स्नॅक्स:
घरी बनवलेल्या स्नॅक्स हे आरोग्यवर्धक आणि सुरक्षित असतात. उदा. ओट्सचे लाडू, नाचणीचे पापड, भाजणीचे चकली, पोहे, चिवडा यांसारखे पदार्थ घरी बनवता येतात. हे पदार्थ पौष्टिक आणि सहज पचणारे असतात. ताज्या धान्यांपासून बनवलेले असल्यामुळे त्यामध्ये अधिक पोषणमूल्ये असतात.

ड्राय फ्रूट्स आणि नट्स:
ड्राय फ्रूट्स आणि नट्स हे पोषणदृष्ट्या समृद्ध असतात. बदाम, काजू, पिस्ता, आणि खजूर यांसारखे ड्राय फ्रूट्स मुलांच्या आहारात समाविष्ट करावेत. हे पदार्थ प्रोटीन, फायबर, आणि आवश्यक फैट्सने परिपूर्ण असतात, जे मुलांच्या शारीरिक आणि मानसिक विकासासाठी महत्त्वाचे आहेत.

दुधाचे पदार्थ:
दुधाचे पदार्थ, उदा. दही, पनीर, ताक, आणि चीज, हे कॅल्शियम आणि प्रोटीनचे उत्तम स्रोत आहेत. दही आणि पनीर मुलांच्या हाडांच्या आणि दातांच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर असतात. ताक आणि लस्सी सारखे पदार्थ पचनासाठी चांगले असतात आणि त्यामुळे पोटाच्या समस्या टाळल्या जातात.

फळांपासून बनवलेले स्नॅक्स:
फळांपासून तयार केलेले स्मूदी, फ्रूट सॅलड, फ्रूट योगर्ट हे मुलांना आकर्षक आणि पौष्टिक असतात. स्मूदीमध्ये दही, दूध, किंवा नारळाचे पाणी वापरून त्यास अधिक पौष्टिक बनवता येते. फ्रूट सॅलडमध्ये ताज्या फळांचा समावेश करून मुलांना विविध चवींचा अनुभव देता येतो.

चणे आणि पालेभाज्या:
भाज्या, चणे, शेंगदाणे, आणि अंकुरलेले धान्य हे प्रोटीन, फायबर, आणि मिनरल्सने समृद्ध असतात. भिजवलेले चणे, मूग, शेंगदाणे, किंवा अंकुरलेले मोड या पदार्थांचा उपयोग मुलांच्या आहारात केला जाऊ शकतो. यामुळे मुलांच्या आरोग्याला पूरक असे पोषण मिळते.

भाज्यांचे पराठे आणि रोल्स:
भाज्यांचे पराठे किंवा रोल्स मुलांना चविष्ट आणि पौष्टिक वाटतात. गाजर, बीट, पालक, मेथी अशा भाज्यांचा पराठे किंवा रोल्समध्ये वापर करून मुलांना त्यांचे आहारात सेवन करायला प्रेरित करता येते. हे पदार्थ मुलांना संतुलित पोषण देतात.

मुलांच्या आहारात बिस्किटे हे तात्पुरते आकर्षक पर्याय असू शकतात, पण त्यांच्या दीर्घकालीन आरोग्यावर परिणाम होऊ शकतो. बिस्किटांच्या सेवनाऐवजी फळे, ड्राय फ्रूट्स, घरगुती स्नॅक्स, फळांपासून बनवलेले पदार्थ, चणे, पालेभाज्या, आणि दुधाचे पदार्थ यांचा समावेश केल्यास मुलांच्या पोषणात लक्षणीय वाढ होऊ शकते. मुलांना चवदार आणि पोषक आहार दिल्यास त्यांची शारीरिक, मानसिक आणि भावनिक आरोग्य उत्तम राहू शकते. पालकांनी मुलांच्या आहारात योग्य ते बदल करणे हे त्यांच्यासाठी दीर्घकालीन लाभदायक ठरू शकते.